عارفانِ عاشق , برای نفس هفت منزل برشمرده اند که باید برای رسیدن به مقصود , به درجه ی نهایی آن , که حالت مرضیّه بودن است رسید

چو دل را محرم اسرار کردند

خموشی را امانت دار کردند

مسئله نفس در مباحث عرفانی از مباحث محوری است ، چرا که در تمام مسائلی که عرفان مطرح می کند ، تزکیه و تصفیه نفس مورد توجّه قرار گرفته است . کسی که نفس سرکش را رام نکرده و غرایز و شهواتش را با برنامه های الهی مقیّد ننموده و از خود نگذشته و روی دل به سوی قبله حقیقی نکرده باشد ، هرگز نمی تواند در جمع عارفان الهی قرار گیرد .

بی تردید تهذیب و تزکیه نفس از اهداف مهم و اساسی انبیای الهی بوده است . تمام بدبختی هایی که در دوره ی حیات ، گریبانگیر بشر است ، علّت ومنشأیی جز پیروی از هوای نفس نداشته و ندارد .

از صاحب نفس شریره نمی توان توقّع خیر داشت و اگر خیری هم از او صادر شود به دایره حبط کشیده می شود . نفس مهذّب و تزکیه شده ، در آخرت آراسته به چهار سرمایه عظیم و ابدی می شود :

۱) علم بدون جهل .

۲) ثروت بدون فقر .

۳) عزّت بی ذلّت .

۴) حیات بی موت .

آراستگی نفس به این چهار ویژه گی ارزشمند از ماده فلاح ، که برای تزکیه نفس ، در قرآن به کار رفته است استفاده می شود . چنانکه راغب اصفهانی در المفردات متذکّر شده است .